Eşme Kilimleri: Tarih ve Kültür
Eşme, Yörük-Türkmen kökenli bir yerleşim yeri olması nedeniyle göçebe kültürünün pek çok özelliğini yansıtır. Kökboyası kilim ve halı kültürü, bu özelliklerin başında gelir. Yöresel birikimle dokunan Eşme kilimi, Anadolu’nun diğer yörelerinde olmayan yapısal özelliklere sahiptir. Eşme Kilimleri, genelde tacirlerin siparişleri ile ticari amaçla dokunur. Ancak, Eşme halkının kendi evleri için dokudukları kilimler de vardır ve bazı evlerde halen bu gelenek devam etmektedir.
Geleneksel Dokuma Teknikleri
Eski kilimlerde iplikler, dokuyucu tarafından evde eğrilip bükülmüş ve kök boya ile boyanarak hazırlanmıştır. Bu kilimler rengi, motifleri ve kompozisyonu ile bölgeye has özellikler taşır. Eşme’de kilimler, evlerde “Istar” denilen dik tezgâhlarda kadınlar tarafından dokunur.
Modern ve Geleneksel Kullanım Alanları
Eşme kilimi, teknik ve özellik açısından farklı ürünlerin yapımına da imkân tanır. Eskiden kilim, çanta, heybe, yastık kılıfları, minder kılıfları, sofra bezi gibi ürünler elde edilirdi. Günümüzde ise kilim, çoğunlukla yer döşemesi ve araç içi koltuk döşemeleri olarak kullanılır. Modern kullanım alanları ise duvar panolarıdır.
Özel Eşme Kilimleri
Altınbaş Kilimi: Altınbaş kilimleri, motif ve kompozisyon açısından özel bir yere sahiptir. Tek eksen üzerinde sıralanmış dikdörtgen toplar ve “eli belinde kız” ile tavşan topuğu motifleri ile dolguludur. Bordürler ve zemin, bölgeye özgü zengin motiflerle süslenmiştir.
Toplu Kilim: Toplu kilimlerde iç içe kancalı basık altıgen madalyonlar, tek veya çift sıra halinde yan yana yerleştirilir. Kilimin büyüklüğüne göre top sayısı değişir ve bu sayıya göre kilime ad verilir (örneğin, üç toplu kilim).
Ablaş Kilimi: Bu kilimlerde altıgen toplar kenarları birbirine bitişik olarak sıralanır. Zeminde zengin motifler bulunur ve bordürler, kilime özgü motiflerle süslenmiştir.
Namazlağlar (Seccadeler): Eşme’de kilimler, namazlağı olarak da dokunur. Seccadeler, doğumdan ölüme kadar olan dönemi simgeler ve camilere bağış yapmak amacıyla özel olarak yapılır.
Takmak Kilimi: Bu kilimlerde zemin, uzunlamasına üçe bölünmüş basık altıgen toplar şeklindedir. Toplar dışında kalan zemin, zülüf, pıtırık/çıtırık ve oynatma motifleri ile doldurulur.
Eşme Kilimleri, tarihî ve kültürel mirasıyla Uşak’ın zengin el sanatları arasında önemli bir yer tutar. Geleneksel ve modern kullanım alanlarıyla Eşme kilimleri, bölgenin sanatsal ve kültürel zenginliğini yansıtmaya devam etmektedir.
